دين پژوهي

پرسش

آيا دين همان عرفان نفس و تصوف نيست ؟

پاسخ

خير , زيرا دين يعنى اعتقاد به ماوراى طبيعت و خدا و عبادت خالصانه خداوند ,دين معرفت نفس را ابزارى براى رسيدن به غايت نهايى كه همان خدا باشد مى داند . در حاليكه عرفان و تصوف به خودى خود و به طور كلى صرفا در فكر شناخت نفس وتهذيب آن اند . به بيان ديگر عرفان صحيح همواره بخشى از دين است . اما دين الهى هيچ گاه مساوى با عرفان صرف نيست .

پرسش

دين يعني چه؟

پاسخ

«دين» در معاني متعددي استعمال مي شود مانند«جزاء» ، «پاداش» و « طاعت» ، چنانكه بر مجموع تعاليم اعتقادي و اخلاقي و عملي كه از سوي خدا به وسيلة پيغمبر به مردم ابلاغ مي شود، « دين» مي گويند بلكه گاه بر مطلق اينگونه تعاليم اگر چه از جانب خدا نباشد دين اطلاق مي شود.

در قرآن مجيد«دين» در اين معاني آمده است، مثلاً به معني «پاداش» و «جزاء» چنانكه در سورة فاتحة الكتاب مي فرمايد:« مالِكِ يَوْمِ الدّين»، مالك روز جزاء و در آيه پنجم سوره البينه در معني طاعت استعمال شده است :

«وَ ما اُمِرُوا اِلّا لِيَعْبُدُوا اللهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ» بيّنه/5

[امر نشده اند مگر اينكه خدا را عبادت كنند در حالي كه طاعت را براي او خالص كنند.]

و همچنين آيه:

«وَمَنْ أَحْسَنُ ديناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ ِللهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ» نسا/125

[طاعت چه كسي بهتر است از كسي كه روي خود را براي خدا تسليم كند و او نيكوكار باشد.]

كه بعضي از مفسرين فرموده اند: مقصود از دين، طاعت است.

و در معناي مجموع تعاليم اعتقادي و اخلاقي و عملي در مثل اين آيات آورده شده است.

«اِنَّ الدّينَ عِنْدَ اللهِ الإِسْلامُ» آل عمران/19

[همانا دين در نزد خدا اسلام است.]

«وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ» آل عمران/85

[هر كس كه غير از اسلام ديني را انتخاب كند از او پذيرفته نخواهد شد.]

بنابر اينكه از «اسلام» در اين دو آيه همان معني علمي و اصطلاحي كه اسم است براي ديني كه بر حضرت خاتم انبياء نازل شده است قصد شده باشد، چنانكه ظاهر آيه هم همين است.

و مثل آية:

«هُوَ الَّذي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدي وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهَرَهُ